7 ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΟN ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟ

Ο σκοπός του διαλογισμού είναι να συνειδητοποιήσουμε την αληθινή φύση του πνεύματος, την επίτευξη της Βουδότητας. Το πνεύμα είναι η βάση και για την παρούσα εμπειρία μας σχετικά με την εξαρτημένη ύπαρξη των φαινομένων αλλά και για τη φώτιση. Φώτιση είναι η συνειδητοποίηση της αληθινής φύσης του πνεύματος , ενώ η συνηθισμένη μας ζωή έχει άγνοια αυτής της φύσης.

Πως μπορούμε άραγε να κατανοήσουμε ότι τα πάντα είναι προβολές του πνεύματος; Προς το παρόν βιώνουμε συγχυσμένες καταστάσεις του πνεύματος που είναι αποτέλεσμα των διαταραγμένων συναισθημάτων μας όπως ο θυμός , η προσκόλληση, η άγνοια, η ζήλια και η υπερηφάνεια. Η αληθινή φύση του πνεύματος δεν επηρεάζεται από αυτά τα διαταραγμένα συναισθήματα. Όταν τα βιώνουμε έχουμε την τάση να τα εκδηλώνουμε προς τα έξω με πράξεις. Αυτές αποτυπώνονται στο πνεύμα μας και έτσι δημιουργούμε συνήθειες και τάσεις που μας οδηγούν να βιώνουμε τον κόσμο γύρω μας, με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Όταν μία τέτοια τάση ενεργοποιηθεί αργότερα, δημιουργεί την εμφάνιση ενός απατηλού κόσμου.

Ακόμα και ένα μικρό αποτύπωμα στο πνεύμα μπορεί να δημιουργήσει μια ολόκληρη ζωή γεμάτη ψευδαίσθηση. Ο κόσμος που βιώνουμε τώρα βασίζεται πάνω σε τέτοια αποτυπώματα που έχουν δημιουργηθεί από προηγούμενες πράξεις. Δεν υπάρχουν όρια για το πόσα πολλά απ’ αυτά έχουν αποθηκευτεί μέσα στο πνεύμα μας, καθένα απ’ τα οποία θα συνεχίζει να παράγει μια ψευδαίσθηση. Η εξαρτημένη ύπαρξη ή αλλιώς ο κόσμος όπως τον βιώνουμε τώρα, είναι γι’ αυτό το λόγο χωρίς αρχή ή τέλος. Μ’ αυτό τον τρόπο οτιδήποτε βιώνουμε, είναι προϊόν του πνεύματος.

Ο στόχος του διαλογισμού είναι να μας εξασφαλίσει τα επιδέξια μέσα, ώστε να μπορέσουμε να αφαιρέσουμε αυτή την ψευδαίσθηση. Όταν μπορέσουμε να εξαλείψουμε την άγνοια σε μία στιγμή, τότε φυσικά όλα τα άπειρα αποτυπώματα του κάρμα θα παραμεριστούν από μόνα τους.

Διαφορετικές Βουδιστικές γενεαλογίες, δίνουν έμφαση σε διαφορετικά είδη διαλογισμού. Στην παράδοση των Κάρμα Καγκιού είναι η Μαχαμούντρα. Στην παράδοση των Νυϊνγκμαπα η κύρια άσκηση είναι η Μάχα Άτι(θιβ. Τζογκ τσεν.) Στην παράδοση των Γκελούπγκα και των Σάκυαπα, η άσκηση πάνω στον οραματισμό των θεοτήτων των Γιντάμ εμπλέκει μία ολοκληρωμένη φάση, όπου η όψη της σοφίας του Γιντάμ αναλύεται μέσα μας. Αυτό είναι ένα είδος εσωτερικού διαλογισμού, παρόμοιος με τη Μαχαμούντρα. Στην παράδοση της Τεραβάντα, η πρώτη άσκηση είναι ν’ αναπαύεται το πνεύμα πάνω στην αναπνοή ή πάνω στην όψη ενός αγάλματος του Βούδα και μετά ακολουθεί η κυρίως άσκηση πάνω στον διαλογισμό της μη-αληθινής ύπαρξης ενός «εγώ.»

Όλες αυτά τα διαφορετικά είδη του διαλογισμού συνοψίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες. Η πρώτη είναι ο διαλογισμός πάνω στην γαλήνια παραμονή. Στα Σανσκριτικά αποκαλείται Σάματα.(Θιβ. Σίνε.) Η δεύτερη είναι ο εσωτερικός διαλογισμός ή Βιπάσανα στα Σανσκριτικά(Θιβ. Λάνγκτονγκ.) Έτσι όλοι οι Βουδιστικοί διαλογισμοί μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στη γαλήνια παραμονή και την βαθιά θεώρηση ή Σάματα και Βιπάσανα. Αυτό που ακολουθεί παρακάτω, είναι μία γενική παρουσίαση της Σάματα και της Βιπάσανα, όπου επεξηγούνται σε επτά σημεία.

ΠΡΩΤΟ ΣΗΜΕΙΟ

Οι συνθήκες για την άσκηση του διαλογισμού

To πρώτο σημείο είναι οι εξωτερικές συνθήκες που είναι η βάση για την εξάσκηση της Σάματα και της Βιπάσανα. Αυτό σημαίνει ότι καλό είναι να έχουμε ένα κατάλληλο μέρος για να διαλογιζόμαστε, ένα μέρος χωρίς εμπόδια. Για παράδειγμα, σε κάποια μέρη οι άνθρωποι είναι προκατειλημμένοι ενάντια σ’ αυτούς που διαλογίζονται και αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Το καλύτερο μέρος για τον διαλογισμό είναι αυτό που έχει ευλογηθεί από τους μεγάλους διαλογιστές κατά το παρελθόν.

Επίσης χρειαζόμαστε ασφαλείς εσωτερικές συνθήκες για να διαλογιστούμε σωστά.

Η πρώτη ιδιότητα

Η δεύτερη ιδιότητα

Η τρίτη ιδιότητα

Η τέταρτη ιδιότητα

Από τη στιγμή που η κύρια άσκησή μας είναι το μονοπάτι των Μποντισάτβα, είναι σημαντικό να πάρουμε τους αντίστοιχους όρκους, που μπορούν να εξασκούνται από λαϊκούς. Οι μοναχοί και οι μοναχές επίσης παίρνουν τους όρκους των Μποντισάτβα. Μαζί λαϊκοί και μοναχοί ασκητές μπορούν να συνδυάσουν την άσκηση των Μποντισάτβα με τους ουπάσακα όρκους. Για παράδειγμα, ο Μάρπα ο μεταφραστής υπήρξε ένας λαϊκός Μποντισάτβα, ενώ αντίθετα ο Ινδός δάσκαλος Ναγκαρτζούνα υπήρξε ένας μοναχός- Μποντισάτβα. Και οι δύο ήταν φωτισμένοι.

Τώρα θα δούμε τι απαιτείται για την άσκηση της Βιπάσανα . Είναι ουσιαστικό να ακολουθήσουμε και να βασιστούμε σ’ ένα κατάλληλο δάσκαλο, κάποιον που να μπορεί να επεξηγεί τις διδασκαλίες σωστά. Στην παράδοση της Τεραβάντα ο δάσκαλος πρέπει να είναι ικανός να εξηγεί τον διαλογισμό πάνω στην κενότητα του εαυτού, μέσα απ’ τη δικά του εμπειρία. Στην παράδοση της Μαχαγιάνας ο δάσκαλος πρέπει να κατανοεί την κενότητα- την Μαντυαμάκα ή τις διδασκαλίες του μέσου δρόμου – και να είναι ικανός να τις εξηγεί καθαρά.

Η δεύτερη ιδιότητα για την εξάσκηση της Βιπάσανα είναι να αναλύουμε σωστά τις διδασκαλίες που έχουμε δεχτεί. Αν έχουμε δεχτεί τις διδασκαλίες της Μαχαγιάνα πάνω στην κενότητα, τότε θα πρέπει να μελετήσουμε τα διαφορετικά σχόλια και να λάβουμε οδηγίες από τον δασκαλό μας πάνω στο πως θα τις καταλάβουμε. Τότε χρειαζόμαστε να τις αναλύσουμε και να διαλογιστούμε πάνω σ’ αυτές τις διδασκαλίες και οδηγίες, οι οποίες θα ωφελήσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την ασκησή μας στην Βιπάσανα.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ

Εμπόδια που παρουσιάζονται στην άσκηση του διαλογισμού

Tο δεύτερο από τα επτά κύρια σημεία, είναι μία επεξήγηση των οκτώ εμποδίων ή των λανθασμένων καταστάσεων του πνεύματος, που μπορεί να μας αποτρέψουν από το να διαλογιστούμε σωστά.

Ταραχή.

Ενοχή.

Βάρος.

Θολούρα.

Αμφιβολία.

Η επιθυμία να βλάψουμε.

Προσκόλληση.

Νωθρότητα.

Για την Σάματα και την Βιπάσανα, υπάρχει μία ακόμη σειρά από εμπόδια. Αυτά ονομάζονται τα πέντε είδη της περίσπασης:





Δέσμευση.





Εξωτερική περίσπαση.





Εσωτερική περίσπαση.





Θαυμαστές δυνάμεις.

Σχετικά με το δρόμο της Σάματα, αλλάζουμε τα στοιχεία. Το νερό γίνεται φωτιά. Η φωτιά γίνεται αέρας κ.λ.π. Στην παρούσα φάση της αναπτυξής μας, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πως μπορεί να λειτουργήσει μία τέτοια δύναμη. Δεν είναι κάτι που να μπορεί να εξηγηθεί με τους νόμους της φυσικής. Αν προσκολληθούμε σ’ αυτή τη θαυμαστή δύναμη, αυτό γίνεται ένα εμπόδιο.





Aρνητική κατάσταση του πνεύματος.

Στη παρούσα ζωή μας, έχουμε γεννηθεί σαν άνθρωποι και τα σωματά μας διαμορφώθηκαν από τις πράξεις των προηγουμένων ζωών μας. Όταν το κάρμα μας ως ανθρώπινα όντα τελειώνει, πεθαίνουμε και επαναγεννιόμαστε κάπου αλλού, σε μία κατάσταση που καθορίζεται από τις προηγούμενες πράξεις μας. Αν σ’ αυτή τη ζωή εξασκήσουμε μόνο την Σάματα χωρίς την Βιπάσανα, αυτό δημιουργεί το κάρμα να γεννηθούμε σε μια κατάσταση που μοιάζει με βαθύ διαλογισμό, η οποία όμως είναι ακόμα μέσα στην Σαμσάρα. Ένα τέτοιο επίπεδο διαλογισμού μπορεί να διαρκέσει για πολύ μακρύ χρονικό διάστημα. Είναι πολύ γαλήνιο, αλλά αυτό δεν είναι η απελευθέρωση. Έτσι όταν το κάρμα του να βιώνουμε αυτή την κατάσταση του πνεύματος τελειώσει, θα ξαναπέσουμε πάλι πίσω σε κάποιο από τα άλλα επίπεδα της Σαμσάρας. Αυτή η περίσπαση περιγράφεται σαν μία αρνητική κατάσταση του πνεύματος, επειδή ο διαλογισμός που τυγχάνει μίας τέτοιας κακής χρήσης δεν μας οδηγεί στην απελευθέρωση, αλλά μας οδηγεί ξανά στην επαναγέννηση μέσα στην εξαρτημένη ύπαρξη(Σαμσάρα).

Υπάρχουν τέσσερα επίπεδα διαλογισμού που συνδέονται με την γαλήνη. Το πρώτο είναι η εμπειρία του ατέλειωτου χώρου, το δεύτερο είναι να βιώνουμε το πνεύμα σαν άπειρο, το τρίτο είναι η εμπειρία του τίποτα και το τέταρτο είναι η εμπειρία ότι τα πράγματα ούτε είναι εκεί ή ούτε δεν είναι εκεί. Αλλά αυτά τα επίπεδα δεν είναι η απελευθέρωση, μόνο εμπειρίες που προέρχονται απ’ το πνεύμα. Κάποιος μπορεί να «κολλήσει» σ’ αυτές τις απορροφήσεις για εκατομμύρια χρόνια. Από μία πλευρά αυτό είναι φυσικά ευχάριστο, αλλά δεν έχει καθόλου όφελος, επειδή τελικά θα ξεπέσει απ’ αυτή τη κατάσταση πίσω ξανά στα άλλα επίπεδα της Σαμσάρας.

ΤΑ ΑΝΤΙΔΟΤΑ





Το πρώτο εμπόδιο είναι η Ταραχή. Από πού προέρχεται; Προέρχεται από την συνηθισμένη προσκόλληση μας σ’ αυτή τη ζωή. Γεννηθήκαμε μ’ ένα ανθρώπινο σώμα, έχουμε προσκολληθεί φυσιολογικά πάνω του και ενδιαφερόμαστε γι’ αυτό. Μέσα απ’ τη συνήθεια της προσκόλλησης, αρχίζουμε ν’ ανησυχούμε γι’ αυτό. Παρ’ όλα αυτά σ’ αυτή την ανθρώπινη ζωή μας, δεν υπάρχει τίποτα που μπορούμε πραγματικά να πετύχουμε. Όταν πεθάνουμε οι συμπάθειες και οι αντιπάθειες μας δεν θα υπάρχουν. Με το να το θυμόμαστε αυτό, δεν υπάρχει κανένας λόγος να ‘γαντζωνόμαστε’ ή να είμαστε τόσο εκνευρισμένοι μ’ αυτό που συμβαίνει. Γι’ αυτό το λόγο, το αντίδοτο είναι να διαλογιστούμε πάνω στην παροδικότητα. Η κατανόηση αυτής, ηρεμεί την Ταραχή.


Μπορούμε να διαλογιζόμαστε στην παροδικότητα και κατά τη διάρκεια του διαλογισμού και κατά τη διάρκεια της καθημερινότητας. Αυτό μπορεί να γίνει σ’ ένα χονδροειδές επίπεδο, με το να διαλογιζόμαστε πάνω στην παροδικότητα του κόσμου και στα όντα που ζουν σ’ αυτόν. Ο τρόπος που γίνεται αυτό, είναι να σκεπτόμαστε το πώς ο κόσμος αλλάζει με το χρόνο. Τα χρόνια περνάνε και κάθε χρονιά αποτελείται από τέσσερις εποχές: Χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο. Οι εποχές αποτελούνται από μήνες. Οι μήνες από μέρες. Οι μέρες από ώρες. Οι ώρες από λεπτά Τα λεπτά από δευτερόλεπτα κ.λ.π. Κάθε λεπτό ο κόσμος αλλάζει.

Επίσης μπορούμε να διαλογιστούμε πάνω στην παροδικότητα των όντων που ζούνε σ’ αυτό τον κόσμο. Εδώ μπορούμε να αναλογιστούμε ότι εμείς και όλα τα’ άλλα όντα γερνάμε συνεχώς και ότι όλοι πρόκειται να πεθάνουμε. Πρώτα είναι η παιδική ηλικία, μετά η ενηλικίωση, μετά τα γηρατειά και τέλος ο θάνατος. Κανένας μέχρι τώρα δεν έχει γλιτώσει απ’ το θάνατο.

Μπορούμε να διαλογιστούμε πάνω στην παροδικότητα και σ’ ένα πιο λεπτοειδές επίπεδο. Αν πάρουμε ένα υλικό αντικείμενο, αυτό αποτελείται από μικρά σωματίδια ή άτομα. Αυτά τα σωματίδια ποτέ δεν παραμένουν τα ίδια αλλά κινούνται γύρω διαρκώς. Καθώς αλλάζουν όλη την ώρα, κάθε στιγμή τα σωματίδια σταματούν με σκοπό να παράγουν άλλα σωματίδια σ’ άλλους συνδυασμούς. Γι’ αυτό το λόγο, κάθε στιγμή του φαινομένου είναι νέα, επειδή τα σωματιδιά του έχουν αλλάξει από την προηγούμενη στιγμή.

Το νόημα της Σάματα είναι η συγκέντρωση. Το αποτέλεσμα της Σάματα είναι να πετύχει την γαλήνη του πνεύματος. Αν και η συγκέντρωση πάνω στην παροδικότητα δεν είναι η κύρια άσκηση της Σάματα, βοηθάει στο να έχουμε αποτέλεσμα στην γαλήνη.

Στην καθημερινή ζωή, μπορούμε επίσης να διαλογιζόμαστε στην παροδικότητα για να ελαττώσουμε την προσκολλησή μας. Αυτό γίνεται με το να εξασκούμε τους εαυτούς μας να εξετάζουν την παροδικότητα. Οτιδήποτε και αν συμβαίνει ας μην αισθανόμαστε πληγωμένοι ή ας μη βρίσκουμε τα πράγματα εντυπωσιακά. Ανεξάρτητα πιο είναι το πρόβλημα, αυτό μας βοηθάει να διαλογιστούμε στην παροδικότητα. Αλλιώς, μπορεί να σοκαριστούμε όταν ξαφνικά εμφανιστούν εμπόδια. Το ίδιο το πρόβλημα μπορεί να μην αλλάξει, αλλά η κατανόηση της παροδικότητας μας απαλύνει την αντιδρασή μας απέναντι σ’ αυτό.


Όταν αισθανόμαστε λύπη, πρέπει απλά να καταλάβουμε ότι αυτό είναι ένα άστοχο συναίσθημα, επειδή το παρελθόν ήδη έχει φύγει. Δεν μπορούμε να το αλλάξουμε, όσο και αν το αναλογιζόμαστε. Γι’ αυτό το λόγο, θα πρέπει να το αφήσουμε να περάσει και να το ξεχάσουμε.





Ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεράσουμε την φυσική και διανοητική «βαρύτητα» είναι να αναπτύξουμε δυνατή εμπιστοσύνη και πίστη προς στις ιδιότητες των Τριών Πετραδιών. Σκεφτόμαστε τις ανώτερες ιδιότητες του Βούδα. Αναλογιζόμαστε τις ιδιότητες των διδασκαλιών που μας οδηγούν στην πραγμάτωση, τις πολύ βαθιές μεθόδους. Οι διδασκαλίες είναι αληθινές και πράγματι δουλεύουν. Τέλος, αναλογιζόμαστε τις ιδιότητες των ασκητών (θιβ. Σάνγκα.) Εδώ ο όρος Σάνγκα δεν αναφέρεται στους κοινούς μοναχούς και λαϊκούς, αλλά σε ασκητές που έχουν πετύχει την πραγμάτωση. Μέσω της ανάπτυξης της εμπιστοσύνης και της πίστης προς τα Τρία Πετράδια μπορούμε να υπερπηδήσουμε το εμπόδιο της «Βαρύτητας.»





Το επόμενο εμπόδιο ήταν η «Ανιαρότητα» ή έλλειψη διαύγειας. Ο τρόπος για να δουλέψουμε μ’ αυτό είναι ν’ αναζωογονούμε τον εαυτό μας με την ενθάρρυνση και την διέγερση. Όταν ένας στρατηγός προετοιμάζεται για τη μάχη, αρχίζει με το ν’ αναπτερώνει το ηθικό των ανθρώπων του. Αν οι στρατιώτες διστάσουν, μπορεί να νιώσουν φόβο και παράλυση. Αν όμως ενθαρρυνθούν με το σωστό τρόπο γίνονται πολύ γενναίοι και μπορούν να επιτεθούν αποτελεσματικά. Η «Ανιαρότητα» είναι ένας πολύ λεπτοφυής εχθρός που αναδύεται μέσα στον διαλογισμό, γι’ αυτό το λόγο πρέπει να ενθαρρύνουμε τον εαυτό μας για να την νικήσουμε.





Το αντίδοτο για την αμφιβολία είναι απλά ο διαλογισμός. Αρχικά είναι καλύτερα να μην ακολουθούμε τις αμφιβολίες μας, αλλά μόνο να συνεχίζουμε να ασκούμαστε. Άλλος τρόπος για να διώξουμε την αμφιβολία είναι να χρησιμοποιούμε την λογική. Για παράδειγμα, αν αμφιβάλλουμε για το αν πραγματικά υπάρχει ένα μονοπάτι που να οδηγεί στην φώτιση, θα πρέπει να αναρωτηθούμε: Τι είναι ένα τέτοιο μονοπάτι; Το μονοπάτι είναι να αφαιρέσουμε την άγνοια. Τι είναι η άγνοια; Η άγνοια είναι ένα παράγωγο του πνεύματος και η αιτία που εμφανίζεται μέσα σ ‘ αυτό είναι η προσκολλησή μας σ’ ένα «εγώ». Με το να συνεχίζουμε ν’ αναλύουμε μ’ αυτό τον τρόπο, μπορούμε να καθαρίσουμε τις αμφιβολίες μας και τελικά να τις εξουδετερώσουμε. Αυτός είναι συγκεκριμένα ο σκοπός της μελέτης. Δεν έχουν όλοι τον χρόνο να μελετήσουν αλλά τότε αυτοί που έχουν μελετήσει αρκετά μπορούν να βοηθήσουν τους άλλους, με το να τους εξηγούν τα πράγματα μ’ ένα απλό τρόπο.





Σχετικά με το πρόβλημα του να ευχόμαστε κακό στους άλλους πρέπει ν’ αναλογιζόμαστε την καλοσύνη, η οποία μπορεί να γίνει πράξη με δύο τρόπους. Ο πρώτος είναι να κοιτάξουμε για την αληθινή φύση της. Η καλοσύνη δεν είναι κάτι το στέρεο. Αν και η ουσία της είναι κενή, παρ’ όλα αυτά, το συναίσθημα της καλοσύνης εμφανίζεται. Ο άλλος τρόπος είναι ν’ αναπτύξουμε καλοσύνη, πρώτα απέναντι σ’ αυτούς που αγαπάμε, όπως γονείς, παιδιά ή φίλους. Προοδευτικά, επεκτείνουμε αυτό το συναίσθημα εξωτερικά απέναντι σε όλο και πιο πολλά όντα. Αυτοί οι διαλογισμοί πάνω στην καλοσύνη είναι πολύ ισχυρές ασκήσεις. Με το να τους πραγματοποιούμε, μπορούμε ακόμα και να επηρεάζουμε τους άλλους. Αν κάποιος που διαλογίζεται ασκείται μόνος σε μία σπηλιά, μπορεί ν’ επηρεάσει όλα τα όντα που ζούνε σ’ εκείνη τη περιοχή. Οι άνθρωποι, ακόμα και τα ζώα μπορούν ν’ αρχίσουν φυσικά ν’ αισθάνονται επίσης καλοσύνη.





Το αντίδοτο για την προσκόλληση ή του να έχουμε πολλές επιθυμίες είναι να εξετάζουμε τα προβλήματα που σχετίζονται με την απόκτηση πλούτου και αγαθών μέσα από τον στοχασμό της αιτίας και του αποτελέσματος. Αν είμαστε προσκολλημένοι στα αποκτηματά μας, θα πρέπει να δουλεύουμε σκληρά για να τα διατηρήσουμε. Όταν καταλάβουμε πόσο πολύ προσπάθεια αυτό παίρνει, η απληστία μας θα ελαττωθεί φυσικά. Άλλη μέθοδος είναι να στοχαζόμαστε πάνω στο συναίσθημα της ικανοποίησης, να καταλάβουμε δηλαδή πόση πολύ ελευθερία υπάρχει όταν είμαστε ικανοποιημένοι μ’ αυτά που έχουμε.





Το επόμενο εμπόδιο είναι η νωθρότητα. Εδώ βοηθάει να οραματιζόμαστε φως, σαν το χρώμα του κόκκινου φθινοπωρινού ουρανού το φθινόπωρο. Είναι καθαρό, μαλακό και κόκκινο. Να μην οραματιζόμαστε ένα άμεσο δυνατό φως όπως του Ήλιου. Αυτό δεν βοηθάει.

Στην πραγματικότητα, από τη στιγμή που συνηθίζουμε να διαλογιζόμαστε και αισθανόμαστε τελείως φυσικά μ’ αυτό, δεν ενοχλούμαστε απ’ όλα αυτά τα προβλήματα και εμπόδια. Ο διαλογισμός έχει γίνει ένα μ’ εμάς. Όταν το πνεύμα έχει πετύχει αυτό το επίπεδο, επηρεάζει επίσης και το σώμα.

Όλες οι ενέργειες μέσα στο σώμα γίνονται ήρεμες και γαλήνιες. Αισθανόμαστε πολύ άνετα όταν διαλογιζόμαστε. Συνήθως πιστεύουμε ότι το σώμα ελέγχει το πνεύμα, αλλά σ’ ένα πιο βαθύ επίπεδο, το πνεύμα αληθινά ελέγχει το σώμα. Γι’ αυτό το λόγο, όταν ο διαλογισμός έχει γίνει φυσικός, το γαλήνιο πνεύμα αναλαμβάνει το συστημά μας και φτιάχνει το σώμα έτοιμο για διαλογισμό.

Για ν’ αναπτύξουμε φυσικό διαλογισμό, χρειαζόμαστε δύο ιδιότητες: επιμέλεια και μνήμη. Επιμέλεια εδώ σημαίνει να είμαστε σ’ εγρήγορση σ’ αυτό που συμβαίνει στο πνεύμα, να μην χάνουμε τίποτα. Μέσω της ιδιότητας αυτής, όταν εντοπίζουμε ένα πρόβλημα στο διαλογισμό όπως η Ταραχή, τότε πρέπει να θυμόμαστε πιο αντίδοτο θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε. Επιμέλεια και μνήμη πάντα πάνε μαζί. Είναι ουσιαστικοί παράγοντες που βοηθούν τον διαλογισμό να γίνει ένα μ’ εμάς. Όταν γίνουμε ικανοί στο διαλογισμό, θα καταλάβουμε το πως αυτά τα δύο δουλεύουν μαζί.

Γενικά, όλα τα εμπόδια χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: ταραχή και ανιαρότητα. Σαν προστασία από αυτά εμπόδια, μερικές γενικές οδηγίες είναι χρήσιμες. Όπως το ν’ αποφεύγουμε να έχουμε εθισμό στο κάπνισμα, στο ποτό κ.λ.π. Ν’ αποφεύγουμε να τρωμε πολύ γιατί έτσι αναπτύσσουμε την ανιαρότητα. Σαν εργαζόμενοι φυσικά πρέπει να τρωμε, αλλά να έχουμε επίγνωση του τι τρωμε. Σοβαροί ασκητές που διαλογίζονται πολύ, δεν χρειάζονται τόσο πολύ φαγητό. Αυτός είναι ο λόγος που κατά τη διάρκεια της ζωής του Βούδα, οι μοναχοί δεν έτρωγαν μετά τις 1μ.μ Αυτό φέρνει επιτυχία στην άσκηση της Σάματα και βοηθάει το πνεύμα. Σ’ αυτό το επίπεδο, το να ξεχάσουμε το φαγητό δεν επηρεάζει τον ύπνο μας. Συνήθως οι μοναχοί απαγορεύεται να πίνουν αλκοόλ, αλλά σ’ αυτούς που διαλογίζονται στην Βιπάσανα τους συμβουλεύουν να πίνουν λίγο. Φυσικά όχι για να μεθύσουμε. Η Βιπάσανα αναπτύσσει πάρα πολύ ενέργεια και μπορεί να δημιουργήσει αϋπνία που δεν δημιουργείται σ’ άλλες ασκήσεις. Άλλη μία μικρή συμβουλή είναι να κοιμόμαστε τη σωστή ώρα: Να κοιμόμαστε μετά τις 10 το βράδυ και να σηκωνόμαστε στις 5 το πρωί. Αν πάμε για ύπνο μετά τα μεσάνυχτα, ακόμα και αν κοιμηθούμε 8 ώρες, δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο χρήσιμο. Έτσι είναι καλό να κοιμόμαστε πριν τα μεσάνυχτα.

ΤΡΙΤΟ ΣΗΜΕΙΟ

Η ουσία της Σάματα και της Βιπάσανα

Το τρίτο σημείο είναι μία σύντομη εξήγηση, το πώς η Σάματα και η Βιπάσανα πραγματοποιούνται φυσικά. Στα αρχικά στάδια της Σάματα και της Βιπάσανα ο διαλογισμός μας δεν είναι φυσικός, είναι κάτι το τεχνητό. Ο διαλογισμός είναι απόλυτα αληθινός μόνο όταν είναι φυσικός, όπως εξήγησα συνοπτικά στο δεύτερο σημείο.

Ποια είναι η έννοια της γνήσιας Σάματα; Στο αρχικό στάδιο της άσκησης της Σάματα το πνεύμα κατευθύνεται στο αντικείμενο του διαλογισμού, που σημαίνει να κρατηθεί το πνεύμα συγκεντρωμένο παρά ν’ ακολουθεί τις σκέψεις. Όταν ο διαλογισμός είναι φυσικός, στην αληθινή Σάματα, δεν χρειάζεται πλέον προσπάθεια για να κρατηθεί το πνεύμα συγκεντρωμένο. Στην αρχή κάποιος καταβάλει προσπάθεια, αλλά αργότερα αυτό συμβαίνει τελείως φυσικά.

Θα δώσω ένα παράδειγμα στο οποίο διευκρινίζω την διαφορά μεταξύ επιννοούμενης και γνήσιας Σάματα. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο είδος διαλογισμού το οποίο καταλήγει σε πολύ καθαρή ανάμνηση του παρελθόντος, που επεκτείνεται ακόμα και στην ενθύμιση προηγούμενων ζωών. Το πνεύμα ποτέ δεν παραμένει το ίδιο. Υπάρχει μόνο στιγμή προς στιγμή. Το πνεύμα βρίσκεται σε συνεχή αλλαγή. Αν παρατηρήσουμε μία στιγμή, αυτή έρχεται πρώτα σε ύπαρξη, μετά παραμένει και τελικά εξαφανίζεται. Κατ’ αυτό τον τρόπο, συνίσταται από παρελθόν, παρόν και μέλλον. Μία στιγμή εμφανίζεται, μετά αυτή σταματά για να δημιουργήσει χώρο ώστε μία άλλη στιγμή να έρθει σε ύπαρξη και έτσι συνεχίζει. Μ’ αυτό το τρόπο ο νους προχωρεί ως συνεχές ρεύμα από στιγμές επίγνωσης. Σε αυτό το τύπο της Σάματα, η πρακτική είναι να έχουμε σταθερή επίγνωση της κάθε στιγμής καθώς αυτή εμφανίζεται. Να μην αναλύουμε, μόνο να συγκεντρωνόμαστε και να παρατηρούμε τις στιγμές που εμφανίζονται, μία κάθε φορά. Να μην χάσουμε καμία απ’ αυτές ή να μπερδέψουμε τη σειρά τους, απλά να τις παρακολουθούμε καθώς περνούν. Να συγκεντρωνόμαστε πάνω σ’ αυτές ολοκληρωτικά και να παραμένουμε εστιασμένοι πάνω σ’ αυτή τη διαδικασία. Αυτός είναι ο τρόπος για το πώς μπορούμε να διαλογιστούμε τώρα με τον τρόπο της τεχνητής Σάματα.

Η γνήσια Σάματα επιτυγχάνεται όταν αυτό γίνεται φυσικά, όταν πλέον δεν καταβάλουμε προσπάθεια για να κρατήσουμε το πνεύμα συγκεντρωμένο. Απλά θα υπάρχει μία φυσική επίγνωση των στιγμών που περνούν. Γινόμαστε τόσο εξοικειωμένοι μ’ αυτό, που μία και μόνο φορά αν καταφέρουμε και συγκεντρωθούμε πάνω σ’ αυτή την επίγνωση, αυτή η συγκέντρωση συνεχίζει να λειτουργεί αυτόματα χωρίς πλέον να χρειάζεται να καταβάλουμε καμία προσπάθεια. Απλώς συνεχίζεται φυσικά.

Όταν επιτύχουμε αυτό το επίπεδο, ένα ιδιαίτερο είδος μνήμης εμφανίζεται μέσα μας. Μπορούμε να θυμηθούμε το παρελθόν, ακόμα και προηγούμενες ζωές, στην ίδια έκταση που ο διαλογισμός μας έχει γίνει φυσικός. Η μνήμη μας διαστέλλεται μ’ αυτό τον τρόπο: Πρώτα θυμόμαστε τα πάντα γύρω απ’ τη παιδική μας ηλικία, μετά έχουμε την εμπειρία της ύπαρξης μέσα στην μήτρα της μητέρας μας και μετά απ’ αυτό, έχουμε την εμπειρία των προηγούμενων ζωών μας. Από την στιγμή που έχουμε βιώσει τα παραπάνω κατά το παρελθόν, είναι δυνατόν να τα ξαναθυμηθούμε, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που θυμόμαστε τι κάναμε χθες. Όταν η Σάματα εμφανίζεται φυσικά, αυτές οι αναμνήσεις ξυπνούν αυτόματα.

Ποιο είναι το νόημα της αληθινής Βιπάσανα; Για να συνεχίσω με το ίδιο παράδειγμα, εκεί που συγκεντρωνόμαστε στην κάθε στιγμή, Βιπάσανα σημαίνει ν’ αναλύουμε την φύση της κάθε στιγμής. Κατά της διάρκειας της Σάματα παρακολουθούσαμε μόνο τις στιγμές χωρίς να τις αναλύουμε, αλλά τώρα τις εξετάζουμε αναλυτικά. Η Βιπάσανα γίνεται φυσική όταν η ανάλυση σταματήσει να είναι διανοητική. Έχουμε μία άμεση εμπειρία της φύσης της κάθε στιγμής, μία εμπειρία όπου ονόματα και οι ιδέες δεν περιγράφουν.

Όταν κοιτάζουμε κάτι, ακριβώς την πρώτη στιγμή έχουμε την εμπειρία του και μόνο μετά από λίγο του δίνουμε ένα όνομα. Οι Βουδιστικές διδασκαλίες κάνουν διάκριση ανάμεσα στα διαφορετικά είδη της άμεσης εμπειρίας. Για παράδειγμα, και αυτή τη στιγμή έχουμε άμεσες εμπειρίες, αλλά αμέσως προβάλλουμε τις ιδέες μας πάνω στα πράγματα, ακόμα και αν αυτές οι ιδέες δεν είναι αληθινές. Για παράδειγμα, στη θέα ενός λευκού χαρτιού, μπερδεύουμε την άμεση εμπειρία με την άποψή μας περί λευκότητας. Η έννοια του λευκού είναι μία γενική έννοια που ισχύει για πολλά άλλα πράγματα , όπως άσπρα ρούχα, λευκά λουλούδια κ.λ.π. Η άμεση εμπειρία είναι πολύ πιο ολοκληρωμένη απ’ αυτό. Στην αληθινή Βιπάσανα, έχουμε άμεση εμπειρία του κόσμου και βλέπουμε την αληθινή φύση των πραγμάτων. Αυτό επίσης ονομάζεται γιόγκικη άμεση εμπειρία.

Για να το θέσω πολύ απλά, η αληθινή Σάματα και Βιπάσανα σχετίζονται με την εξάλειψη των εμποδίων του διαλογισμού που εξετάσαμε στο δεύτερο σημείο. H Σάματα γίνεται αυθεντική όταν η βαρύτητα, η ανία και η υπνηλία έχουν εντελώς εξαφανιστεί από το διαλογισμό. Η αληθινή Βιπάσανα αναπτύσσεται όταν η ταραχή, η λύπη και η αμφιβολία έχουν ολοκληρωτικά εξαλειφθεί. Τότε αυτές ποτέ δεν θα εμφανιστούν κατά τη διάρκεια του διαλογισμού. Μετά το διαλογισμό μπορεί να προκύψουν, εφ όσον δεν είμαστε ακόμα φωτισμένοι, και εξακολουθεί να υπάρχει μία διαφορά μεταξύ του να διαλογιζόμαστε και του να μη διαλογιζόμαστε. Αλά όταν αποκτήσουμε την εμπειρία της ώριμης απόδοσης της Σάματα και της Βιπάσανα, ο διαλογισμός είναι ελεύθερος απ’ αυτά τα εμπόδια. Αυτό περιλαμβάνει το τρίτο σημείο, την ουσία της Σάματα και της Βιπάσανα.

ΤΕΤΑΡΤΟ ΣΗΜΕΙΟ

Τα επίπεδα της Σάματα και της Βιπάσανα

Συνοπτικά υπάρχουν εννέα επίπεδα της Σάματα και τέσσερα επίπεδα της Βιπάσανα, τα οποία περιγράφουν τα στάδια του διαλογισμού.

Τα εννέα επίπεδα της Σάματα είναι:


Η εσωτερική γαλήνευση του πνεύματος

» συνεχής »»» » »»»

» ανέπαφη »»» » »»»

» έντονη »»» » »»»

» εξημερωτική »»» » »»»


Η γαλήνευση του πνεύματος


Η ολοκληρωτική γαλήνευση του πνεύματος


Να θέσουμε το πνεύμα σε συγκέντρωση


» »»» » »» » ισοψυχία

Τα τέσσερα επίπεδα της Βιπάσανα είναι:


Να διακρίνουμε τα φαινόμενα

Να τα διακρίνουμε πλήρως

Πλήρη εξέταση των φαινομένων

Πλήρη ανάλυση των φαινομένων

Στη Θιβετανική γλώσσα υπάρχουν δύο διαφορετικές λέξεις για την εξέταση και την ανάλυση, όπου εξέταση σημαίνει χονδρική εξέταση και ανάλυση εννοεί μία περισσότερο λεπτομερής και σε βάθος ανάλυση. Έτσι υπάρχει μία διαφορά μεταξύ αυτών των δύο λέξεων στα θιβετανικά, κάτι που δεν γίνεται τελείως σαφές στο δυτικό λεξιλόγιο, δηλ. η μία είναι περισσότερο λεπτή έννοια απ’ την άλλη. Όταν η Σάματα γίνει πια φυσική, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τα τέσσερα επίπεδα της Βιπάσανα.

ΠΕΜΠΤΟ ΣΗΜΕΙΟ

Η σειρά εξάσκησης της Σάματα και της Βιπάσανα

Γενικά, πρώτα εξασκούμαστε στη Σάματα και μετά στην Βιπάσανα. Αυτό σύμφωνα με την παράδοση της Τεραβάντα. Αλλά στην Μαχαγιάνα, στη Βατζραγιάνα ή στην παράδοση της Μαχαμούντρα, δεν είναι πάντα αυτό το ζητούμενο. Μερικές φορές μπορεί να εξασκούμαστε ταυτόχρονα, εξαρτάται από την ατομική πρακτική του καθένα. Ο δασκαλός μας θα πρέπει ν’ αποφασίσει τι είναι καλύτερο για μας, εφόσον ο δάσκαλος είναι αρμόδιος για τον διαλογισμό.

Ένα αποτέλεσμα της εκπλήρωσης της Σάματα είναι η ικανότητα να γνωρίζουμε το πνεύμα των άλλων όντων. Ένας εκπληρωμένος δάσκαλος χρησιμοποιεί αυτή την ικανότητα για να δει τι είναι καλύτερο για τους μαθητές του. Η μέθοδος για να γίνει αυτό είναι η ίδια , όπως αυτή με την οποία θυμόμασταν το παρελθόν, αλλά εδώ ο δάσκαλος συγκεντρώνεται στο πνεύμα των άλλων αντί να γίνει απ’ αυτούς τους ίδιους. Αυτό φυσικά είναι εύκολο να το λέμε, αλά όχι τόσο εύκολο να το κάνουμε.

Η κανονική σειρά είναι να εξασκούμαστε πρώτα στην Σάματα και μετά στη Βιπάσανα και είναι καλύτερο να γίνεται έτσι.

ΕΚΤΟ ΣΗΜΕΙΟ

Τα επίπεδα της Σάματα και της Βιπάσανα

Πώς να ενώσουμε τη Σάματα και τη Βιπάσανα; Είναι δυνατό να ασκούμαστε στη Βιπάσανα χωρίς τη Σάματα, αλλά δεν είναι φρόνιμο. Μπορούμε να πάμε σ’ ένα δάσκαλο και να πάρουμε τις οδηγίες για την Βιπάσανα και να χρησιμοποιήσουμε την εμπιστοσύνη και την ευφυία μας για να ολοκληρώσουμε την άσκηση. Ακόμα και αν έχουμε άμεση εμπειρία της φύσης των πραγμάτων, αυτή η εμπειρία δεν θα μπορεί να σταθεροποιηθεί αν πρώτα δεν πραγματώσουμε τη Σάματα. Αυτό είναι επίσης αληθινό για άσκηση της Βιπάσανα χωρίς άσκηση της Σάματα, η οποία έχει συμβεί φυσικά. Αυτό παρομοιάζεται μ’ ένα κερί στον άνεμο. Μολονότι, προβάλει φως είναι πολύ ασταθές. Παρομοίως, μπορεί να έχετε μια άμεση εμπειρία με τη Βιπάσανα αλλά χωρίς τη Σάματα παραμένει ασταθής.

Από την άλλη μεριά, αν εξασκούμαστε μόνο στη Σάματα χωρίς ποτέ να ασκηθούμε στη Βιπάσανα, δεν θα μπορέσουμε ν’ απελευθερωθούμε από την Σαμσάρα. Αυτό εξηγήθηκε προηγουμένως, στα εμπόδια του διαλογισμού. Το να πραγματώσουμε την Σάματα χωρίς ν’ ασκηθούμε στη Βιπάσανα, υπάρχει το ρίσκο να επαναγεννηθούμε σε μια διαλογιστική κατάσταση μακράς διαρκείας, στην οποία όμως θα είμαστε πάλι υπό την κυριαρχία του «εγώ». Στη τελική επίτευξη της Σάματα το πνεύμα βρίσκεται σε βαθιά ανάπαυση. Είναι βαθιά χαλαρωμένο, πέρα απ’ ό,τι μπορούμε να φανταστούμε. Αλλά η άγνοια, η ρίζα της ψευδαίσθησης, δεν έχει ακόμη απομακρυνθεί. Αυτό εξηγεί την αναγκαιότητα να ασκούμαστε ταυτόχρονα και στη Σάματα και στη Βιπάσανα.

Πως μπορούμε όμως να τις ενώσουμε σε μία πρακτική; Αυτό δεν είναι κάτι που μπορούμε να το πετύχουμε ακόμα. Μπορούμε να δουλέψουμε μαζί τους με συγκεκριμένους τρόπους, αλλά μπορούμε να τις ενώσουμε ολοκληρωτικά μόνο όταν έχουμε πετύχει τα ανώτερα επίπεδα της Σάματα. Το ένατο επίπεδο είναι ν’ αναπαύσουμε το πνεύμα μέσα στην ισοψυχία. Σ’ αυτό το σημείο, η Βιπάσανα αναπτύσσεται φυσικά και οι δύο αυτές πρακτικές γίνονται μία.

ΕΠΤΑ

Το αποτέλεσμα της Σάματα και της Βιπάσανα

Το αποτέλεσμα της πραγμάτωσης της Σάματα είναι ότι το πνεύμα γίνεται τελείως καθαρό, ότι όλα τα χονδροειδή ενοχλητικά συναισθήματα δαμάζονται και εξαγνίζονται. Το αποτέλεσμα της πραγμάτωσης της Βιπάσανα είναι ότι η σοφία γίνεται ολοκληρωτικά καθαρή. Αυτό σημαίνει ότι η βασική άγνοια εξαγνίζεται και εξαλείφεται και μέσω αυτού τα ενοχλητικά συναισθήματα εξαλείφονται επίσης.

Ένας άλλος τρόπος για να εκφραστούν τα αποτελέσματα απ’ αυτές τις δυο πρακτικές, είναι μέσω της αφαίρεσης των δύο ειδών της εξάρτησης ή των πέπλων. Το ένα πέπλο είναι να παγιδευόμαστε από ιδέες ή νευρώσεις. Το άλλο είναι να παγιδευόμαστε από την άγνοια ή την πλάνη και γι’ αυτό συνεχίζουμε να επαναγεννιόμαστε στη Σαμσάρα. Η Σάματα απαλείφει το πέπλο των ιδεών και η Βιπάσανα ελευθερώνει τα πέπλα της άγνοιας. Ακόμα ένα αποτέλεσμα είναι ότι η Σάματα εξαλείφει την προσκόλληση στα φαινόμενα, υπερνικά ελπίδες, αμφιβολίες ή ανησυχίες. Ελπίζουμε να γίνουμε αυτό που θέλουμε αλλά όταν δεν τα καταφέρνουμε στεναχωριόμαστε. Αυτό συμβαίνει λόγω της επιθυμίας και της προσκόλλησης. Το αποτέλεσμα της Σάματα είναι ότι ακόμα και αν προσπαθήσουμε να πετύχουμε κάτι, ποτέ δεν χρειάζεται να ελπίζουμε, να αμφιβάλλουμε ή ν’ ανησυχούμε, επειδή η προσκόλληση και η επιθυμία έχουν κατανικηθεί.

Όταν πετύχουμε την αληθινή Σάματα, εμφανίζεται επίσης όλο το εξαιρετικό παιγνίδισμα. Από τη Σάματα αποκτάμε μαντική ικανότητα. Μπορούμε να δούμε προηγούμενες ζωές και να γνωρίζουμε το πνεύμα των άλλων. Αλλά οι προχωρημένοι ασκητές μας αποθαρρύνουν να παίζουμε μ’ αυτό επειδή υπάρχει ο μεγάλος κίνδυνος να προσκολληθούμε στη Σάματα και μετά τα προβληματά μας ν’ αυξηθούν. Αλλά αν κάποιος είναι αρκετά δυνατός μπορεί να το ελέγχει χωρίς προσκόλληση.

Ο Ντεβαντάτα ήταν ο εξάδελφος του Βούδα και ήταν πολύ φαύλος. Ήθελε ν’ ανταγωνιστεί με το Βούδα και έτσι πήγε σ’ ένα προχωρημένο μαθητή του Βούδα, ένα Άρχατ με το όνομα Κασυάπα, να μάθει τη Σάματα. Οι Άρχατ έχουν το μειονέκτημα ότι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις δυνάμεις τους παρά μόνο όταν βρίσκονται σε διαλογισμό. Από τη θέση του διαλογισμού του, δεν μπορούσε να διακρίνει το αρνητικό κίνητρο του Ντεβαντάτα. Έτσι σκέφτηκε « Πριν αυτός ο άνθρωπος ήταν πολύ κακός. Τώρα θέλει να μάθει διαλογισμό. Θα πρέπει να τον διδάξω κατάλληλα, έτσι ίσως αυτός μπορεί ν’ αλλάξει.» Έτσι τον δίδαξε τη Σάματα και ο Ντεβαντάτα την έμαθε πολύ καλά. Πέτυχε ένα ισχυρό επίπεδο της Σάματα και τότε χρησιμοποίησε τη δυναμή του εναντίον του Βούδα. Πρώτα εξαπάτησε τον βασιλιά της περιοχής και μετά διαίρεσε στα δύο τη Σάνγκα, παίρνοντας το γέρο βασιλιά με το μέρος του. Τότε ενθάρρυνε το νεαρό πρίγκιπα να επαναστατήσει ενάντια στον πατέρα του και μαζί με τους μοναχούς του επιτέθηκε στον Βούδα. Όλα αυτά τα έκανε επειδή ζήλευε τον Βούδα και χρησιμοποίησε τις δυνάμεις που κατέκτησε μέσω της Σάματα. Αυτός είναι ο λόγος που οι δάσκαλοι ενθαρρύνουν τους μαθητές τους να κάνουν Σάματα για την απελευθέρωση, αλλά τότε τους αποθαρρύνουν να προχωρήσουν πολύ μακριά. Ιδιαίτεροι μαθητές όπως είναι οι Μποντισάτβα με αγνό κίνητρο, δεν θα πρέπει να κάνουν κακή χρήση αυτών των δυνάμεων.

Το αποτέλεσμα της Βιπάσανα είναι εντελώς άμεσο: Απελευθέρωση και φώτιση.



http://www.diamondway-buddhism.gr/7points.htm