ΟΡΦΕΑΣ και ΟΡΦΙΣΜΟΣ

Μία εισαγωγή για το ποιος ήταν ο Ορφέας 

Στο τέλος της Αρχαϊκής Εποχής περίπου τον 6ο αι. π.Χ., στον ελλαδικό χώρο γνώρισαν μεγάλη διάδοση οι μυστικές διδασκαλίες που έστρεφαν το θρησκευτικό ενδιαφέρον των πιστών τους στην μεταθανάτεια ζωή. Η πιο γνωστή απ' όλες τις τάσεις αυτές ήταν αυτή των Ορφικών. 

Ορφεύς - Ο ιδρυτής μιας θρησκείας 

Το όνομα συγγενεύει με το ουσιαστικό όρφνη (σκότος ή νύχτα) και με το επίθετο ορφναίος (σκοτεινός). 

Ο Ορφέας αναφέρεται για πρώτη φορά στο τέλος του 6 αι. από τον ποιητή Ίβυκο. Άλλη μαρτυρία είναι η ζωφόρος του θησαυρού των Σικυωνίων στους Δελφούς που χρονολογείται πριν από τα μέσα του 6ου αι. Εκεί ο Ορφέας απεικονίζεται με τους ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΥΣ πάνω στην ΑΡΓΩ κρατώντας λύρα. 

Υπάρχει πλούσια ορφική φιλολογία που αποδίδεται στον 6ο αι., αλλά ελάχιστη από αυτήν έχει διασωθεί. Στους "Ομηρικούς Ύμνους", στα έπη του Ομήρου και στον Ησίοδο, ο Ορφέας είναι άγνωστος. Η Μυθολογία τον θέλει να λαμβάνει μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία, οπότε πρέπει να έζησε πριν από τον Τρωϊκό Πόλεμο. Καταγόταν από την Θράκη και η αρχαιότητα τον ύψωσε σε σύμβολο της κιθαρωδίας. Έλεγαν πως μέχρι τότε την εποχή του η λύρα είχε 7 χορδές - εκείνος την τελειοποίησε προσθέτοντας άλλες 2, στο σύνολο 9, όσες και οι Μούσες. 

Η συμμετοχή του στην Αργοναυτική Εκστρατεία και η κατάβασή του στον Άδη ως ζωντανού με σκοπό να επαναφέρει στον Απάνω Κόσμο την νεαρή σύζυγό του Ευρυδίκη, αποτελούν τα σημαντικότερα στοιχεία της μυθικής ζωής του. 

Η δύναμη της μουσικής και της φωνής του ήταν τέτοια, που μπορούσε να κατευνάσει την οργή των κυμάτων, να υπερισχύσει του τραγουδιού των Σειρήνων, να αδρανοποιήσει τον δράκο - φύλακα του Χρυσόμαλλου Δέρατος, να ηρεμεί τα οξυμένα πνεύματα όσων πήραν μέρος στην Εκστρατεία, να αδρανοποιήσει τον Κέρβερο κατά την κάθοδό του στον Άδη, να μαγεύει τα πάντα μέχρι και τους βασιλείς του Κάτω Κόσμου οι οποίοι και δέχτηκαν να του επιστρέψουν την Ευρυδίκη, με τον όρο όμως εκείνη να μην του μιλήσει και εκείνος να μην την κοιτάξει έως να ανεβούνε στο φως. Ο Ορφέας όμως αδημονώντας να την αντικρίσει, στράφηκε λίγο πριν φτάσουν στην "έξοδο" και η σκιά της Ευρυδίκης επέστρεψε στον κόσμο των νεκρών. 

Ο ερωτευμένος άντρας πικραμένος περιπλανιόταν αμίλητος για 7 ημέρες χωρίς τροφή θρηνώντας για τον δεύτερο χαμό της γυναίκας του. Από τότε έγινε αδιάφορος προς τις γυναίκες και ταπείνωνε όσες τον πλησιάζανε. Μερικοί λένε πως μη αντέχοντας τον πόνο, αυτοκτόνησε. Άλλοι λένε πως ο Διόνυσος τον τιμώρησε επειδή περιφρονούσε τα μυστήριά του και έστειλε τις Βάκχες του να διασπάσουν τα μέλη του και να τα πετάξουν μακριά. Οι Μούσες τότε μάζεψαν τα μέλη του και τα έθαψαν στα Λείβδηθρα, ενώ το κεφάλι του που ρίχτηκε στον 'Εβρο, το ξέβρασε η θάλασσα στη Λέσβο. Άλλοι λένε πως ο Ορφέας θανατώθηκε απο τις γυναίκες της Θράκης που τον εκδικήθηκαν επειδή τις απέκλεισε από τα Μυστήριά του. Υπάρχει βεβαίως και η εκδοχή πως ο Ορφέας θανατώθηκε από τον Δία με κεραυνό. 

Εδώ για πρώτη φορά στην Ιστορία της Ελληνικής Θρησκείας συναντούμε έναν ιδρυτή μιας Θρησκείας που είναι άνθρωπος και συγχρόνως μυθικός ήρωας και πεθαίνει ως μάρτυρας της πίστης του. 

Η μύθοι για τον Ορφέα εμπλουτίστηκαν πολύ από την εποχή που η θρησκευτική αίρεση των Ορφικών τον τίμησε ως αρχηγό και του απέδωσε τη μυστική διδασκαλία για την διπλή φύση του ανθρώπου (θεϊκή και τιτανική) και για τη μεταθανάτια τύχη της ψυχής. 

Το δόγμα του Ορφισμού στηρίζεται στη βάση ότι ο άνθρωπος έχει διπλή φύση - καλή και κακή. 

Το ανθρώπινο σώμα ήταν ένα ακάθαρτο περίβλημα της ψυχής, μια φυλακή στην οποία βρίσκεται κλεισμένη η ψυχή ή καλύτερα ήταν ο τάφος της ψυχής. 

Πίστευαν ότι η ψυχή πριν φυλακιστεί στο σώμα, ζούσε μακάρια σε άλλον κόσμο. Υποχρεώθηκε να κλειστεί στο σώμα για να τιμωρηθεί το έγκλημα των Τιτάνων, των οποίων οι άνθρωποι είναι απόρροια. Ο κολασμός τελειώνει με το θάνατο και η ψυχή, εξαγνισμένη, επιστρέφει στο τόπο της μακαριότητας. Αν συμβεί να μην ζήσει ο άνθρωπος δίκαια, η ψυχή δεν θα έχει κτίσει την ποινή της, άρα και θα υποχρεωθεί να ξαναφυλακιστεί σε άλλο σώμα ως τον πλήρη εξαγνισμό της. Επίσης πίστευαν πως οι ψυχές που διαπράττουν αμαρτήματα στον Άλλο Κόσμο, στέλνονται πίσω σ' αυτόν για να τιμωρηθούν, ακριβώς όπως αμαρτήματα που διαπράχτηκαν εδώ τιμωρούνται στον Κάτω Κόσμο. 

Στον Άλλο Κόσμο, οι καλοί ζουν σε μακαριότητα και οι κακοί υφίστανται τιμωρία "την οποία κανείς δεν μπορεί να απαλύνει". Εκείνοι που κράτησαν τις καρδιές τους μακριά από την αδικία κατά την διάρκεια 3 διαμονών (ζωών), τόσο στο Πάνω όσο και στο Κάτω Κόσμο, "πηγαίνουν από το Δρόμο του Δία, περνάνε τον Πύργο του Κρόνου και φτάνουν στα Νησιά των Μακάρων". Εκεί η μετανάστευση φτάνει στο τέλος της. Αυτή η ζωή είναι παράλληλη με την άλλη. Η ψυχή ζει και στις δύο διαδοχικά, είναι δυνατόν να διαπράξει αμάρτημα και στις δύο και να τιμωρηθεί και στις δύο. 

Είναι φανερό ότι η δυαδική αντίληψη της ανθρώπινης φύσης (σώμα και ψυχή) και η πίστη στη μετά θάνατον επιβίωση της ψυχής, δηλαδή στην αθανασία, είναι από τις σημαντικότερες δοξασίες των μυστικών τάσεων της Αρχαίας Εποχής. 

Αποδείχτηκε καταστροφικό που οι Ορφικοί αποτελούσαν μία αίρεση από την οποία αποκλείονταν οι υπόλοιποι άνθρωποι, καθώς και το ότι πίστευαν πως οι ίδιοι ήταν καλύτεροι και ευσεβέστεροι από τους άλλους. Γιατί έτσι αναγκάστηκαν, επίσης να δοκιμάσουν και την ειρωνία και την αντιπάθεια του κόσμου και για ότι υπέφεραν σ' αυτόν τον κόσμο έπαιρναν εκδίκηση στην άλλη ζωή. Θεωρούσαν επιτακτική την ανάγκη προετοιμασίας των ανθρώπων για την μεταθάνατια μακαριότητα. Οι Ορφικοί δεν είχαν ναούς, αλλά συγκεντρώνονταν σε ευρύχωρα δωμάτια σπιτιών για να ψάλουν ύμνους και να γνωρίσουν την διδασκαλία του μυθικού αρχηγού τους Ορφέα. Αυτοί που γίνονταν δεκτοί, εξαγνίζονταν με κανονικό τρόπο που περιλάμβανε και το τρίψιμο με χονδράλευρο και λάσπη. Υποβάλλονταν επισης σε θρησκευτικούς καθαρμούς από τους λεγόμενους στα μεταγενέστερα χρόνια "ορφεοτελεστάς", οι οποίοι για κάθε ιεροπραξία διάβαζαν τα κατάλληλα κείμενα από ιερά βιβλία που αποδίδονταν στον Ορφέα ή στο μαθητή του Μουσαίο. 

Οι "οφεροτελεσταί" όπως τους αποκαλεί ο Θεόφραστος, δεν διαφέρουν από αυτούς που ο Πλάτων αποκαλεί αγύρτες και μάντεις. Ο Πλάτων τους θεωρούσε ένα είδος τσαρλατάνων που ζητούσαν από ιδιώτες αλλά και πόλεις να τους αναθέσουν "λύσεις και καθαρμούς αδικημάτων" με ιερουργίες βασισμένες στο τυπικό των ιερών βιβλίων τους. Για ν' αποσπούν περισσότερα χρήματα έλεγαν ότι μπορούσαν να επιτύχουν "λύσεις" από αδικήματα που είχαν διαπράξει οι πρόγονοι των πιστών. Οι ιερείς που αναλάμβαναν τους καθαρμούς φοβέριζαν τον κόσμο ότι όποιος πεθάνει "ατέλεστος" θα βρίσκεται αιώνια βυθισμένος στη λάσπη, ενώ όσοι πεθάνουν "κεκαθαρμένοι" θα έχουν θέση στο πλευρό των Θεών. Ως ένα από τα αγαθά το οποίο θα απολάμβαναν στον Άδη οι "όσιοι" ή οι "ευ βεβιωκότες" είναι το διαρκές "συμπόσιον εστεφανωμένων" και η "αιώνια μέθη". 

Η Ορφική Θρησκεία περιλαμβάνει μια υπερβολική ηθικολογία. Η τήρηση ηθικών κανόνων που αφορούσαν την ανθρώπινη ζωή αποτελούσε σύμφωνα με τους Ορφικούς, το μοναδικό τρόπο με τον οποίο ο θνητός μπορεί να ταυτιστεί με το λατρευόμενο Θεό, ενώ η μη τήρησή τους ήταν ικανή να επιφέρει την θεία τιμωρία. 

Όπως όλοι οι θρησκευτικοί ζηλωτές, οι Ορφικοί πίστευαν ότι αυτοί και όχι άλλοι είχαν δίκιο. Μοιράζονταν την σύγχρονη αντίληψη ότι η τιμωρία αποτελούσε πληρωμή. Η τιμωρία καταδίωκε τον άνθρωπο για τα σφάλματα και τα φταιξίματά του και αν δεν έπεφτε πάνω στο φταίχτη σε αυτή τη ζωή, θα τον περίμενε στην άλλη. Έτσι η ιδέα της άλλης ζωής και του Κάτω Κόσμου γινόταν μία μοιραία διαδοχή. Ο Κάτω Κόσμος λοιπόν γινόταν τόπος τιμωρίας. Έτσι γεννήθηκε μια νέα αντίληψη, η οποία μοιραία είχε και μεγάλης διάρκειας συνέπειες : την πίστη σε έναν τόπο τιμωρίας. Την Κόλαση. 

Οι πρώτες θρησκευτικές θέσεις των Ορφικών της Αρχαίας Εποχής συνεχίστηκαν κατά τους Αυτοκρατορικούς Χρόνους που έπονται των Ελληνιστικών, διαμορφωμένοι σε ένα νέο θρησκευτικό κίνημα : των Νεο-ορφικών. 

Το νέο αυτό κίνημα έτεινε προς το μονοθεϊσμό, αφού έδωσε ανώτερη θέση σε ένα ΘΕΟ έναντι των άλλων. Ο Θεός αυτός άλλοτε είναι ο Ζευς, άλλοτε ο Ζευς - Διόνυσος - Ήλιος - Άδης και συνεχίστηκε και κατά την Ρωμαιοκρατία.

Η ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΟΡΦΙΣΜΟΥ.... 

Η μελέτη των Ορφικών Ύμνων και κειμένων από επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων, πέραν των φιλολόγων και ιστορικών, απέδειξε μια άλλη αξίας της παρακαταθήκης των Ορφικών: αυτή της επιστημονικής κατάρτισης των μυημένων στις γνώσεις των Ορφικών Μυστηρίων που επηρέασε και τους επιστήμονες της εποχής εκείνης (Προσωκρατικούς). 

Συγκεκριμένα μέσα στους Ορφικούς Ύμνους υπάρχουν αστρονομικές γνώσεις οι οποίες ανάγονται σε εποχές που η παρατήρηση της κίνησης των ουράνιων σωμάτων δεν θα μπορούσε να είναι τόσο ακριβής. Προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι μέσα στους Ύμνους χρησιμοποιείται μία ορολογία τόσο ακριβής σε περιγραφές κίνησης των ουράνιων σωμάτων και παγκόσμιων νόμων. 

Παραδείγματα : 

Η Φύση, το στοιχείο του Κόσμου (Σύμπαντος) αναφέρεται με ακριβείς χαρακτηρισμούς: είναι πυρίπνους (Ύμνος 10, στ.26), δηλαδή είναι πύρινη η κατάστασή του. (Η θεωρία του Ηράκλειτου ότι "το Σύμπαν έσσεται αείποτε πυρ απτόμενον και αποσβεννύμενον" δηλώνει την επίδραση του Ορφισμού στο μεγάλο επιστήμονα). 

H Αφθαρσία και η Αιωνιότητα του Κόσμου δηλώνεται με τα επίθετα αδάμαστος, άφθιτος, ατελής, αϊδιος, παλαίφατος, αυτοπάτωρ. 

Η ετήσια και ημερήσια κίνηση του Ήλιου περιγράφεται στον Ύμνο του Ηλίου (8,11: "ρόμβου απειρεσίου δινεύμασιν οίμον ελαύνων" ), όπου φαίνεται ο Ήλιος να μεταβάλλει καθημερινά την απόκλισή του, επειδή κινείται πάνω στην εκλειπτική, διανύοντας ισοϋψείς καμπύλες έλικα. 

Η κίνηση της Σελήνης χαρακτηρίζεται ως "ελικοδρόμος" στον Ύμνο της Σελήνης (9,10: "ελικοδρόμε, πάνσοφε κούρη" ) Προκύπτει από αυτά ότι οι Ορφικοί πέτυχαν με τις απαραίτητες παρατηρήσεις να εξακριβώσουν ότι η Σελήνη δεν διανύει κάθε μήνα έναν κύκλο κλειστό και ότι το σύνολο των διατρεχόμενων εντός τους έτους τροχιών αποτελούν ελικοειδή γραμμή. 

Η Γη θεωρείται γεννήτωρ, τροφός και φθορεύς των όντων που ζουν πάνω της. Ονομάζεται ΜΗΤΕΡΑ των θνητών ανθρώπων, εφόσον από αυτήν γεννήθηκε το γένος των θνητών, αλλά και των αθανάτων: "εκ σέο δ' αθανάτων τε γένος θνητών τ' ελοχεύθη". Καλείται πανδώτειρα αφού δίνει τα πάντα, ακόμηκαιβιοθρέπτειρα αφού συντηρεί τη ζωή. 

Οι περιοχές της Γης χαρακτηρίζονται ψυχρές, έμπυροι και μεσηγύς, στις οποίες κατοικούν οι άνθρωποι προσαρμοσμένοι στις συνθήκες των περιοχών. Στον Ύμνο του Απόλλωνα (34,19) αναφέρεται: "κρίνεις βιοθρέμονα φύλα, αρμονίην κεράσας την παγκόσμιον ανδράσι μοίραν", δηλαδή "διαχωρίζεις τα φύλα που υπάρχουν εν ζωή, συνενώνοντας αρμονικά και σε παγκόσμια έκταση τη μοίρα των ανθρώπων". 

Σε ένα απόσπασμα που διασώθηκε από τον Πρόκλο (Εις Τίμαιον 38,7) αναφέρεται: "Ου μόνον οι μαθηματικοί λέγουσι περί του μη παν κλίμα προς ανθρώπων οίκησιν σύμμετρον (κατάλληλο) αλλά και ο Ορφεύς ουτωσί διορίζων". 

Οι Ορφικοί απεύθυναν τους λατρευτικούς τους ύμνους προς όλες τις δυνάμεις της Φύσης, αποδεχόμενοι πως αυτές υποτάσσονται στον Παγκόσμιο Νόμο που διέπει τα πάντα. "Καλέω ουράνιον Νόμον, αστροθέτην, σφραγίδα δικαίην πόντου τ' ειναλίου και γης". ("Καλώ τον ουράνιο νόμο που ταξιθέτησε τους αστέρες και που αυτός αποτελεί την ορθή και αρμόζουσα σφραγίδα της υγρής θάλασσας και γης" ). 

Ο παγκόσμιος νόμος εξασφαλίζει τη σταθερότητα της ύπαρξης στον κόσμο, αλλά και το αδιασάλευτο και ασταμάτητοτης λειτουργίας της Φύσης. "Φύσεως το βέβαιον ακλινές αστασίαστον αεί τηρούντα" (64,4). 

Μέσα στους Ορφικούς Ύμνους περιγράφονται τα ουράνια σώματα με τις ιδιότητες, τις κινήσεις και τις θέσεις τους. Με κριτήρια αυτές τις περιγραφές είναι δυνατόν να χρονολογηθεί η συγγραφή των Ύμνων με μεγάλη ακρίβεια. 

Παράλληλα με την αστρονομία την οποίαν γνώριζαν με επιστημονικό τρόπο οι Ορφικοί, καλλιεργούσαν και την αστρολογία. Στους στίχους του Ύμνου των Άστρων (7,6) διαβάζουμε: "εμοιρίδιοι πάσης μοίρης σημάντορες όντες, θνητών ανθρώπων θείην διέποντες ατραπόν" ("οι αστέρες ορίζουν το πεπρωμένο, σημαίνοντας τη μοίρα και ρυθμίζοντας τη ζωή των ανθρώπων" ). 

Στα Αργοναυτικά (208) αναφαίρεται ο Αγκαίος που "δίδετο γαρ τ' εόντα, τα τ' εσσόμενα ανθρώποισιν", δηλαδή αυτός που επιδιδόταν στην παρατήρηση των τροχιών των αστέρων και των κινήσεων των πλανητών, διότι "αναζητούσε τα παρόντα και τα μέλλοντα να συμβούν στους ανθρώπους". Συνεπώς, ο Αγκαίος ήταν αστρολόγος - αστρονόμος. 

Οι αστρονομικές παρατηρήσεις τους βοηθούσαν με οδηγίες τους ανθρώπους, όπως ο Ησίοδος στα ΕΡΓΑ και ΗΜΕΡΕΣ. Απαγόρευαν την πλεύση των πλοίων όταν ο Ζευς βρισκόταν στον Υδροχόο και συνιστούσαν την τέλεση γάμων όταν διέτρεχε το ζώδιο των Ιχθύων. Συνεπώς, είναι βέβαιο ότι η αστρονομία όσο και η αστρολογία αναπτύχθηκαν από πολύ νωρίς στην Ελλάδα. 

Οι Έλληνες ανέκαθεν διέθεταν μια διεισδυτική - διαισθητική δύναμη που, σε συνδιασμό με την επιστημονική - φιλοσοφική σκέψη, αξίωσε το Ελληνικό Πνεύμα με το τίτλο του "Αξεπέραστου". 

Βέβαια η αστρολογία και τα ζώδια δεν έχουν να κάνουν με τον Χριστιανισμό, αφού δεν τα παραδέχεται καν, αλλά σαν συμπλήρωμα στην πρώτη καταχώρηση περί Ορφικών νομίζω ότι έπρεπε να αναφερθεί και αυτή η πλευρά, η επιστημονική.... 

Κάποια από τα στοιχεία που βρήκα είναι από μία μελέτη της ΜΑΡΩΣ ΚΙΟΥΛΑΦΑ περί Ορφισμού "αναζητώντας το θεό μέσα στις στάχτες των Τιτάνων" 

Εκεί αναφέρει το σχόλιο που έγραψα στην αρχή σαν εισαγωγή.... ότι στον Ελλαδικό χώρο στο τέλος της Αρχαϊκής περιόδου γύρω στον 6ο αι. π.Χ. γνώρισαν μεγάλη διάδοση οι μυστικές διδασκαλίες που έστρεφαν το θρησκευτικό ενδιαφέρον των πιστών τους στην μεταθανάτια ζωή και βεβαίως είχε αρκετούς οπαδούς κατά την Αρχαϊκή Περίοδο και αφού παράκμασε στους Κλασσικούς Χρόνους, αναζωογονήθηκε στο τέλος της Αρχαιότητας με τον Νεο-Ορφισμό. 

Οι μυστικές αυτές τάσεις παρακμάσανε κατά τον 5ο και 4ο αι. π.Χ. κυρίως για 3 λόγους... 

α) προηγείται η βαθιά ριζωμένη αγάπη των Ελλήνων για την εγκόσμια ζωή 

β) ο ξενόφερτος ασκητισμός 

γ) οι υπερβολές των λεγόμενων "ορφεοτελεστών" που έκαναν τους καλλιεργημένους ανθρώπους της εποχής να τους αποστρέφονται. 

Ανάφερα τον 6ο αι. πάνω σ' αυτό και φυσικά ότι γράφτηκε και έξτρα υλικό κατά την περίοδο αυτή στηριζόμενο στους Ορφικούς Ύμνους. Έπίσης τα αρχαιότερα μνημεία της ελληνικής φιλολογίας δεν αναφέρουν τον μύθο του Ορφέα, οπότε θεωρείται ότι ο μύθος "πλάστηκε" γύρω στα μέσα του 6ου αι. π.Χ., μεταξύ 527 - 514 συγκεντρώθηκαν τα διάφορα κείμενα κατ' εντολή του Ίππαρχου, γιου του Πεισίστρατου. Δεν σημαίνει σαφώς ότι οι Ορφικοί Ύμνοι γράφτηκαν τότε.... είναι σαφώς παλαιότεροι - δεν έχω βρει όμως συγκεκριμένη χρονολογία γραφής...... Τα σωζόμενα αποσπάσματα ανήκουν περίπου σε 40 έργα, από τα οποία άλλα είναι κοσμογονικού και άλλα διδακτικού χαρακτήρα και άλλα είναι λειτουργικά κείμενα των "τελετών" ή εξορκισμοί των "καθαρμών". 

Τα "ειλατήρια" στα οποία είχε καταγραφεί το σύνολο ή μέρος των έργων αυτών, αποτελούσαν μία κινητή βιβλιοθήκη με την οποία εφοδιάζονταν οι ιερείς για να συγκινήσουν το θρησκευτικό συναίσθημα των θεοσεβούμενων και να πείσουν τους πιστούς "να προστρέξουν στις καλές υπηρεσίες τους προκειμένου ν' απαλλαγούν από το ατομικό ή συλλογικό μίασμα".... (κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ τελικά !!) 

Τα κείμενα των Ορφικών που έχουν διασωθεί είναι : 

1) Τα Αργοναυτικά που αποτελούνται από 1384 στίχους 

2) οι Ύμνοι δηλαδή οι 88 Ύμνοι της Ορφικής Λατρείας αποτελούμενοι από 1133 στίχους 

3) τα Λιθικά αποτελούμενα από 788 στίχους μέσα στους οποίους ο Ορφέας διδάσκει τον Θεοδάματα για την χρησιμότητα και τη μυητική αξία 20 πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων. 

4) τα Αποσπάσματα και τα Ανέκδοτα που είναι α) περικοπές χαμένων Ορφικών κειμένων που διασώζονται σε έργα άλλων Ελλήνων και β) επιγραφές στις οποίες αναφέρονται πληροφορίες σχετικς με τον Ορφέα και τον Ορφισμό. 

Επίσης να προσθέσω ότι στο περιβάλλον του Πεισίστρατου αναφέρεται και ο "Ορφεύς ο Κροτωνιάτης", συγγραφέας ορφικών κειμένων, ο οποίος συνδέεται με τον Ονομάκριτο. Τα "απόκρυφα" αυτά έργα δεν επηρέασαν φυσικά καθόλου τους εφυείς και δεν λήφθηκαν σοβαρά από τους συγγραφείς της Κλασσικής Εποχής. Το περιεχόμενο αυτών όμως θα μας ήταν τελείως άγνωστο αν δεν είχαν χρησιμοποιειθεί ευρέως από τους Νεοπλατωνικούς του 4ου και 5ου μ.Χ. αιώνα ή στα ερμηνευτικά σχόλια τους έργου του Πλάτωνα που έχουν τάσεις μυστικισμού.

Η ΟΡΦΙΚΗ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ

Οι Θεοί εμφανίζονται όταν το σύμπαν αρχίζει να απαλλάσσεται από τη σύγχυση και τις αντενέργειες των πρώτων στοιχείων. 

Κατά τις ορφικές αντιλήψεις, από το κοσμικό ωόν γεννήθηκε απευθείας ο Φάνης Έρως, πρώτος θεός και δημιουργός, πρώτος βασιλιάς του σύμπαντος και του κόσμου. 

Ο Φάνης ήταν ο πρώτος γεννημένος θεός. Το περίεργο είναι ότι αναφέρεται σαν Πρωτόγονος και σαν Ηρικεπαίος (είναι προσωποποίηση, το όνομα δηλώνεται ως άρρεν και ως θήλυ). Επίσης σαν Μήτις (προσωποποίηση της θείας σοφίας). 

Ο Ησίοδος λέειότι ο Ζευς την πήρε σύζυγο και μετά την κατάπιε. Η εξουσία μεταβιβάζεται από τον Φάνητα στον Δία αμέσως ή μέσα από μιά γενεαλογία, η οποία ξεκινά από τον Φάνητα και προχωρεί ως τον Ουρανό και τον Κρόνο, όπως λέει ο Ησίοδος. 

Στην αρχή της κοσμογονίας στέκεται μία νέα αρχή : "ο Χρόνος ποτέ δεν γερνά". Ύστερα από αυτόν έρχεται το Χάος και ο Αιθέρας. 

Ο Χρόνος έφτιαξε μέσα στον Αιθέρα ένα ασημένιο αυγό. Από το αυγό αυτό βγήκε πρώτος ο θεός Φάνης, ο μορφοποιητής του κόσμου. 

Ο Αριστοφάνης τον αποκαλεί Έρωτα, ενώ αλλού τον αποκαλούν Ηρικεπαίο. 

Ο Αριστοφάνης στις Όρνιθες (414 π.Χ.) έχει το χορό να μιλάει για την εποχή, όταν η Γη, ο Αέρας και ο Ουρανός δεν υπήρχαν ακόμη και υπήρχε μόνο το Χάος, η Νύχτα και το μαύρο Έρεβος : 

"Στην αρχή των πραγμάτων, η μελανόπτερη

Νύχτα στην αγκαλιά τη μαύρη

και βαριά του Ερέβους γέννησε

το πρώτο αυγό αερογέννητο,

και καθώς περνούσε ο καιρός,

πετάχτηκε ο Έρως, λάμποντας με χρυσά φτερά,

στροβιλιζόμενος σαν τον άνεμο,

ο Έρωτας ο πολυπόθητος

και ο Έρωτας με το Χάος το φτερωτό σμίγοντας

στα Τάρταρα γέννησε τη γενιά μας

και την έβγαλε στο φως το απαστράπτον." 

Αυτός είναι καθαρός Ορφισμός. 

Ο Δαμάσκιος, στο έργο του "Περί των Πρώτων Αρχών" αποδίδει το αυγό αυτό στον Ορφέα, επειδή ο Ορφέας είπε "Έπειτα γέννησε ο μεγάλος Χρόνος στον ιερό Αιθέρα ένα ακτινοβόλο αργυρό αυγό". 

Ο Κλήμης της Ρώμης στις "Ομιλίες" του αντιπαραθέτει την κοσμογονία του Ησίοδου με αυτήν του Ορφέα : 

"Ο Ορφέας παρομοίαζε το Χάος με αυγό, όπου υπήρχαν αναμιγμένα τα πρώτα στοιχεία. Ο Ησίοδος εκλαμβάνει αυτό το Χάος ως ένα υπόστρωμα, αυτό το οποίο ο Ορφέας αποκαλεί αυγό, μιά γέννηση που προήλθε από την άμορφη ύλη...." 

Το κύριο ουσιαστικό δόγμα είναι το κοσμικό αυγό, από το οποίο ξεπήδησε ο πρώτος Θεός, πηγή και δημιουργία των πάντων, ο Έρως. Είναι η αρχή της ζωής. Είναι ο γεννημένος από το αυγό, γεννημένος από τον Αιθέρα, ο Πρωτόγονος του Ορφικού Ύμνου : 

"Έχοντας περιπλανηθεί με φτερουγίσματα

σε όλο το κόσμο λαμπρό φέρνοντας φως αγνό,

για τούτο Φάνητα σε ονομάζω και Πρίαπο,

άρχοντακαι Λάμπροντα με τα ζωηρά μάτια." 

Ο Πρόκλος, που είναι μία από τις κυριότερες πηγές των ορφικών θεωρήσεων, λέει ότι κατά τη βασιλεία του Φάνητος, ζούσε το Χρυσό Γένος, ενώ αντίθετα προς το τρίτο γένος, το Τιτανικό, που εμφανίστηκε κατά τη βασιλεία του Δία και αντιπροσωπεύει την κυριαρχία της πολλαπλότητας και της σύγχισης, την οποία κυρίως συμβολίζει ο διαμελισμός του Διόνυσου